Đệm lót nền chuồng sử dụng trong chăn nuôi lợn, gia cầm bằng phương pháp lên men (đệm lót lên men) là hỗn hợp gồm: các nguyên liệu có độ xơ cao, ít bị mềm khi ẩm ướt và có hàm lượng chất dinh dưỡng nhất định; không độc, không gây kích thích đối với vật nuôi như: mùn cưa, trấu, lõi ngô nghiền cùng với chế phẩm sinh học BALASA -N01 (có khả năng phân giải chất thải của vật nuôi và ức chế hoặc tiêu diệt vi sinh vật có hại hoặc lên men gây thối rữa). 

Qua thực tế sử dụng ở các trại chăn nuôi cho thấy, lớp đệm lót lên men tiết kiệm 80% lượng nước trong chăn nuôi do không phải rửa chuồng và tắm cho vật nuôi hàng ngày, chỉ cần cung cấp một lượng nhỏ nước uống, phun giữ ẩm nền chuồng. Tiết kiệm 10% lượng thức ăn vì vật nuôi không bị stress do tác động của môi trường và giúp vật nuôi có khả năng tiêu hóa, hấp thụ thức ăn tốt hơn do ăn, hít vào cơ thể một số vi sinh vật có lợi. Môi trường xung quanh chuồng trại chăn nuôi không bị ô nhiễm vì không có chất thải gây thối, hạn chế được ruồi muỗi và các mầm bệnh cho vật nuôi. Tiết kiệm lao động vì không phải dọn phân, rửa chuồng và tắm cho vật nuôi hàng ngày. Vật nuôi ít bị bệnh ngoài da nên sản phẩm thịt đảm bảo an toàn vệ sinh. Quy trình kỹ thuật sản xuất, sử dụng lớp đệm lên men khá đơn giản, dễ làm, giá thành thấp, đang được ứng dụng rộng rãi trên toàn quốc.

Để giúp các đơn vị trong chăn nuôi, chúng tôi giới thiệu quy trình kỹ thuật sản xuất, sử dụng loại đệm lót này để các đơn vị tham khảo.

Sử dụng đệm lót lên men trong chăn nuôi lợn

Yêu cầu chuồng nuôi: Chuồng nuôi phải thoáng, mái kép, diện tích ô chuồng từ 10- 20m2, thích hợp nhất là 20m2, mật độ nuôi từ 15-20 lợn thịt /chuồng. Nền chuồng là đất nện chặt hoặc xi măng. Với nền xi măng thì phải đục lỗ miệng rộng 4cm, khoảng cách giữa các lỗ 30cm. Chuồng nuôi cần có hệ thống phun nước để làm mát trong mùa hè và giữ độ ẩm đệm lót. Máng ăn và vòi nước uống tự động (máng nước) đặt ở 2 phía đối nhau bên trong chuồng để lợn đi lại nhiều làm đảo xáo chất độn tạo điều kiện cho quá trình lên men thuận lợi hơn. Máng ăn nên bố trí cao hơn mặt đệm lót khoảng 20cm tránh chất độn rơi vào thức ăn và có máng hứng dưới vòi nước tự động nhằm hạn chế nước chảy vào đệm lót.

Thiết kế đệm lót lên men: Tùy thuộc vào chuồng trại được cải tạo hay xây dựng mới mà thiết kế đệm lót chìm, nổi hoặc nửa nổi nửa chìm. Nhưng nguyên tắc phải đảm bảo cho đệm lót luôn khô ráo, không bị nước từ bên ngoài ngấm vào làm hỏng. Độ dày lớp đệm lót trung bình 60 cm; tuy nhiên độ dày của đệm lót thường giảm dần theo thời gian do bị nén khi lên men, nên khi làm cần tăng độ dày thêm 20% và bổ sung đệm lót hàng năm. Nguyên liệu làm đệm lót tốt nhất là mùn cưa, vỏ bào, lớp kế tiếp là vỏ lạc, lõi ngô nghiền, trấu, thân cây ngô nghiền (có độ dày 3-5mm). Lượng nguyên liệu cần cho 20m2 ô chuồng nuôi khoảng 12m3 mùn cưa, trấu, 15 kg bột ngô; 2 kg chế phẩm BALASA -N01.

Cách chế dịch men: Cho 1 kg men gốc và 10 kg bột ngô vào thùng, thêm 200 lít nước sạch, khuấy đều, đậy kín. Để ở chỗ ấm, sau 24h là có thể dùng được (đối với mùa hè), còn mùa đông phải sau 48h. Dịch men phải làm trước 1-2 ngày trước khi làm đệm lót.

Cách xử lý bột ngô: Trước khi bắt đầu làm đệm lót từ 5-7 giờ, lấy khoảng 2 lít dịch men đã làm trước đó cho vào 5 kg bột ngô còn lại, trộn đều sau đó để chỗ ấm.

Các bước làm đệm lót:

Bước 1: Rải lớp trấu dày 30cm, dùng vòi phun sương nước sạch lên lớp trấu, lấy cào đảo để cho trấu ẩm đều và san phẳng cho đến khi đạt độ ẩm 40%. Kiểm tra bằng cách bốc một nắm trấu trên tay, thấy trấu thấm đều nước, nhưng bóp chặt không làm ướt tay là được. Bước 2: Tưới đều 100 lít dịch men, sau đó rải đều một phần bã ngô có tẩm dịch men lên trên mặt lớp trấu. Bước 3: Tiếp tục rải lớp mùn cưa dầy 30cm lên trên lớp trấu. Bước 4: Phun nước sạch đều lên trên mặt lớp mùn cưa, dùng cào đảo để mùn cưa ẩm đều đến khi đạt độ ẩm khoảng 20% (mùn cưa thấm nước trở nên sẫm mầu, lấy một nắm mùn cưa bóp mạnh có cảm giác nước hơi thấm ướt ra tay nhưng hạt mùn cưa vẫn rời). Bước 5: Rải đều 5 kg bột ngô đã xử lý lên trên mặt lớp mùn cưa. Bước 6: Tưới đều 100 lít dịch men còn lại lên lớp mùn cưa, tiếp tục rắc đều hết phần bã ngô còn lại lên mặt lớp mùn cưa. Bước 7: San phẳng toàn bộ bề mặt lớp mùn cưa. Bước 8: Đậy kín toàn bộ bề mặt đệm lót bằng bạt hoặc bằng ni -lon để quá trình lên men được thực hiện.

Sau khi ủ vài ngày, tiến hành bới sâu lớp đệm lót 30 cm, thấy có mùi thơm rượu nhẹ đặc trưng là lên men tốt, có thể dùng được. Tiến hành bỏ bạt phủ, đảo đều lớp bề mặt khoảng 20 cm cho tơi; một ngày sau mới thả lợn vào chuồng. Nếu sử dụng và bảo dưỡng tốt, lớp đệm lót có thể sử dụng được 5 năm. Một số yêu cầu trong chăn nuôi:

+ Mật độ thả lợn: Trước khi thả, có thể gom phân lợn từ đàn cần thả, bỏ rải rác trong chuồng, tạo cho lợn thói quen thải phân nhiều chỗ trên mặt nền chuồng, dễ dàng trong quá trình phân huỷ. Mật độ thả 1,2 m2 chuồng/con lợn to, lợn nhỏ 0,8-1m2/con. Mật độ này sẽ đảm bảo tiêu hủy hết phân lợn và kéo dài tuổi thọ của đệm lót.

+ Quản lý và bảo dưỡng đệm lót: Luôn phải đảm bảo độ ẩm 20% ở tầng trên cùng của đệm lót, giúp cho sự lên men tiêu hủy phân tốt (kiểm tra bằng cách nắm trên tay có cảm giác mùn cưa thấm đều nước, quan sát thấy có mầu thẫm là đạt độ ẩm 20%). Ở độ ẩm 20%, lợn ít bị ban đỏ, nổi mẩn ngứa hơn nuôi trên nền xi măng. Để đảm bảo cho tầng trên đệm lót không khô hoặc ẩm quá mức, cần tránh cho chuồng khỏi bị hắt nước mưa và nước từ vòi uống làm ướt. Khi đệm lót bị ướt cần bổ sung chất độn lót khô, nếu đệm khô cần phun ẩm bằng vòi phun sương.

+ Phải đảm bảo độ tơi xốp của đệm lót: Đệm lót tơi xốp tạo điều kiện cho quá trình tiêu huỷ phân nhanh. Do vậy, hàng ngày phải chú ý xới tơi đệm lót sâu 15 cm, nhất là ở chỗ đệm lót có hiện tượng kết tảng.

+ Thường xuyên quan sát phân: Nếu phát hiện phân lợn tập trung nhiều một chỗ cần vùi lấp ngay. Trường hợp lượng phân quá nhiều, không được phân giải hết thì phải chuyển đi. Khi lợn đạt trọng lượng từ 60 kg trở lên thì lượng phân nước tiểu thải nhiều, do lợn ít vận động và có thói quen tiêu tiểu tập trung một chỗ, nên đệm lót chỗ đó dễ bị hỏng do không kịp tiêu hủy hết phân và nước tiểu, cần có biện pháp để lợn không đi tiêu, đi tiểu tập trung một chỗ. Nếu lợn bị tiêu chảy nặng phải cách ly, rắc vôi bột hoặc phun chế phẩm BALASA -N01 vào chỗ phân lợn bị bệnh và vùi sâu 30 cm. Nếu thấy phân còn nguyên, mùi thối là lên men không tốt, cần phải xới tung đệm lót với độ dày 15 cm để đệm lót tơi xốp, sau đó bổ sung thêm dịch chế phẩm men; trường hợp số đầu lợn nhiều thì cần điều chỉnh mật độ nuôi cho phù hợp. Sau 1 - 2 đợt nuôi nếu đệm lót bị giảm độ dày thì bổ sung thêm 5 - 10% chất độn và chế phẩm men.

+ Chống nóng chuồng nuôi trong mùa hè: Có thể lát gạch khoảng 1/3 diện tích nền chuồng để làm chỗ nằm cho lợn khi nhiệt độ bên ngoài quá cao, kết hợp dùng quạt và mở toàn bộ cửa để đảm bảo lưu thông không khí; nếu có điều kiện lắp đặt hệ thống phun sương ở từng ô chuồng.

+ Sử dụng thức ăn cho lợn: Để phân, nước tiểu được tiêu hủy triệt để và kéo dài tuổi thọ của đệm lót cần kết hợp cho ăn thức ăn lên men hoặc men tiêu hóa, nhằm giảm thải phân và độ hôi thối của phân, giảm chi phí thức ăn, giảm tỷ lệ mắc bệnh và tăng hiệu quả kinh tế. Mặt khác, cần chú ý cho lợn ăn với lượng thức ăn thích hợp, không dư thừa.

Theo qdnd.vn